Istnieją okoliczności, w których kończy się istniejąca co do zasady między małżonkami wspólność majątkowa. Są to: śmierć lub ogłoszenie upadłości jednego z małżonków, rozwód, separacja czy zawarcie umowy majątkowej małżeńskiej. Zakończenie wspólności otwiera drogę do podziału majątku wspólnego, który może być przeprowadzony w formie umownej u notariusza, o ile małżonkowie są zgodni co do warunków podziału. Alternatywą dla podziału majątku u notariusza jest postępowanie sądowe, które jest zazwyczaj bardziej czasochłonne i stosowane w przypadku, gdy strony nie mogą dojść do porozumienia.
Aby strony mogły dokonać podziału majątku wspólnego w drodze notarialnej umowy muszą być zgodne co do wszystkich elementów tej umowy, tj. przede wszystkim co do składu, stanu i wartości majątku, w tym jego poszczególnych składników, jak również co do sposobu podziału oraz wysokości ewentualnych spłat i dopłat. Muszą także zgodnie określić, czy w ramach zawieranej umowy będą także rozliczane inne roszczenia związane z majątkiem (np. roszczenia z tytułu nakładów czy spłaconych długów) oraz ich wartość. Strony wspólnie decydują, które części majątku przypadać będą każdemu z nich oraz w jaki sposób zostaną rozdzielone ewentualne zobowiązania.
Umowa o podział majątku wspólnego nie podlega podatkowi od czynności cywilnoprawnych ani podatkowi od spadków i darowizn.