Dziedziczenie

Dziedziczenie skutkiem otwarcia spadku

Chwilę śmierci osoby fizycznej określamy jako chwilę otwarcia spadku. Z tą chwilą dochodzi do dziedziczenia, tj. przejścia ogółu praw i obowiązków zmarłego na spadkobierców. Należy pamiętać, że prawa i obowiązki spadkodawcy przechodzą na spadkobierców w takim samym zakresie w jakim przysługiwały spadkodawcy oraz, że ze spadkodawcy na spadkobierców przechodzi, co do zasady, całość praw stanowiących majątek spadkodawcy (z wyjątkiem gdy spadkodawca ustanowił zapisy windykacyjne) oraz, że spadkobiercy nabywają również długi spadkodawcy. Podkreślić trzeba, że dotyczy to sfery majątkowej – stosunki osobiste i wynikające z nich prawa i obowiązki niemajątkowe oraz prawa i obowiązki ściśle związane z osobą zmarłego – wygasają.
Na skutek otwarcia spadku (śmierci spadkodawcy) spadkobiercy wstępują w ogół praw i obowiązków osoby zmarłej (spadkodawcy) – bez potrzeby podejmowania ze swojej strony dodatkowych czynności. Podjęcia przez nich czynności wymagać będzie natomiast „pozbycie” się spadku lub uzyskanie potwierdzenia swoich praw do spadku.

Prawo dziedziczenia

Zgodnie z treścią art. 64. ust. 1. Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej – każdy ma prawo dziedziczenia i prawo to podlega równej dla wszystkich ochronie prawnej.

Rodzaje dziedziczenia

W prawie polskim proces dziedziczenia regulują przepisy Kodeksu cywilnego. Wskazują one dwie główne formy dziedziczenia: dziedziczenie testamentowe, gdzie spadkodawca rozporządza majątkiem na wypadek śmierci, oraz dziedziczenie ustawowe, które obowiązuje w przypadku braku testamentu lub gdy testament okazuje się nieważny. Testament może być nieważny z powodu błędów formalnych (np. braku podpisu). W przypadku braku lub nieważności testamentu lub gdy spadkobierca wymieniony w testamencie nie może lub nie chce przyjąć spadku – majątek zmarłego przechodzi na najbliższych krewnych według określonej prawem kolejności. W przypadku istnienia ważnego testamentu również może nastąpić brak spadkobiercy testamentowego – jeżeli nastąpiło zrzeczenie się dziedziczenia lub odrzucenie spadku przez spadkobiercę lub nie dożył on otwarcia spadku.

Kolejność dziedziczenia ustawowego

Jest ona wskazana w Kodeksie Cywilnym, w księdze IV, w tytule II. Stosownie do treści tych przepisów spadek z ustawy przypada kolejno następującym grupom spadkobierców:

I. Do grupy pierwszej zaliczamy małżonka oraz dzieci spadkodawcy. Jeżeli któreś dziecko zmarło przed spadkodawcą – w jego miejsce dziedziczą jego dzieci czyli wnuki spadkodawcy. W skład spadku po spadkodawcy, który zmarł będąc w związku małżeńskim z ustrojem ustawowe wspólności majątkowej – wchodzą dwa zbiory majątkowe: cały jego majątek osobisty oraz połowa majątku wspólnego. Druga połowa majątku wspólnego pozostaje przy małżonku, który pozostał przy życiu.

II : Do grupy drugiej, jeśli brak jest zstępnych spadkodawcy, wchodzą: małżonek i rodzice oraz rodzeństwo i zstępni rodzeństwa spadkodawcy. Małżonek nabywa cały spadek w sytuacji, gdy nie ma jego żyjących zstępnych, rodziców, rodzeństwa oraz zstępnych rodzeństwa spadkodawcy.

III. Jeśli nie ma żyjących: małżonka, jego zstępnych, rodziców, rodzeństwa i zstępnych rodzeństwa – do dziedziczenia dochodzą dziadkowie spadkodawcy, a w miejsce dziadka nieżyjącego – jego dzieci i w dalszej kolejności wnuki.

IV. Grupę czwartą osób powołanych do dziedziczenia ustawowego stanowią pasierbowie – dzieci małżonka spadkodawcy, których żadne z rodziców nie dożyło chwili otwarcia spadku (czyli pasierbowie, których rodzice nie żyją).

V. Do ostatniej grupy dziedziczenia należą: gmina ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy i Skarb Państwa.

Brak przymusu spadkowego

Spadek zawsze musi na kogoś przejść. Nie ma spadków bezdziedzicznych. Nie ma jednak w polskim prawie przymusu spadkowego. Co do zasady spadek można odrzucić w terminie 6 miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swojego powołania.